top of page
Ta witryna została zaprojektowana za pomocą kreatora
.com
. Stwórz swoją witrynę już dziś.Zacznij Teraz

Lectio secunda

Thema:  Koniugacje w praesentis; formy podstawowe czasownika; "być" - sum, esse.

Formy podstawowe

Czasownik w jÄ™zyku Å‚aciÅ„skim posiada cztery, rzadziej trzy formy podstawowe, które podaje sÅ‚ownik. 

Formy te pozwalają rozpoznać trzy tematy czasownika:

  • temat praesentis (czasu teraźniejszego): cogita–

  • temat perfecti (czasu przeszÅ‚ego dokonanego): cogitav–

  • temat supini: cogitat–

 

Supinum:

W zdaniu forma supinum występuje po czasownikach oznaczających ruch i wyraża cel tego ruchu, np.
Venio comoediam spectatum = przychodzę, aby obejrzeć komedię.

W języku łacińskim istnieją cztery koniugacje. O przynależności czasownika do danej koniugacji decyduje zakończenie tematu praesentis. Znajduje się on przy odrzuceniu końcówki –re w drugiej formie podstawowej, czyli bezokoliczniku. Szczególnym przypadkiem jest trzecia koniugacja, przy której odrzucamy końcówkę –ere.

 

Do koniugacji I zaliczamy czasowniki, których temat praesentis kończy się na –a, do II –e, do III spółgłoskę, zaś do IV –i.

 

Poniższa tabela zobrazuje odmianę przykładowych czasowników oraz wskaże na temat praesentis, zaznaczony niebieskim kolorem. Część, którą należy oddzielić, jest widoczna na czerwono. Przy kolejnych odmianach końcówki osobowe zostały wyróżnione pomarańczowym kolorem.

 

 

Koniugacje

Uwaga 1: W koniugacji I 1. os. sing. traci samogÅ‚oskÄ™ tematycznÄ… –a– przed koÅ„cówkÄ… –o, np. cogit–o, rog–o (zamiast cogito–o, roga–o).
W dalszych osobach pozostaje tematowe –a­–.

 

Uwaga 2: W czasownikach koniugacji III między temat zakończony na spółgłoskę a końcówkę osobową należy uwzględnić spójkę –ĭ– (scrib–ĭ–s). Przed końcówką –nt występuję spójka –u– (scrib–u–nt), która pojawia się również w koniugacji IV. W tabeli spójki zaznaczone są na zielono.

 

Uwaga 3: Tryb rozkazujący w liczbie pojedynczej równa się tematowi praesentis. W III koniugacji należy dodać również końcówkę –e. Liczba mnoga natomiast powstaje poprzez dopisanie do tematu praesentis końcówki –te. I podobnie jak przy trybie oznajmującym, tak tutaj trzeba uwzględnić spójkę –ĭ– przy czasownikach z koniugacji III.

 

 

Nazewnictwo

 

 

bottom of page